Caz Müziği Kronolojisi
1880'lerde New Orleans'ta gelişmeye başlayan Caz müziği Blues ile birlikte Amerika Birleşik Devletleri'nde doğan siyahi yerel müziklerin atası olarak kabul edilmektedir.
1619
İlk Afrikalı köleler Amerika'ya getirildi.
1892
Piyanist Tommy Turpin "Harlem Rag"ini yazdı.
1895
Scott Joplin (piyano) iki tane rag yayınladı. Sinema doğdu.
1897
İlk piyano rag'i notası basıldı. Ragtime'ın popülaritesi artmaya başladı.
1898
Amerika İspanya'yla savaşa girdi.
1899
Scott Joplin'in "Maple Leaf Rag"i yayınlandı ve yüzbin kopya sattı.
1900-1902
Louis Armstrong New Orleans'ta doğdu .
Bu yıllarda plak sanayisi henüz gelişmemiş olduğundan eğlence için evlerde piyano çalınırdı. Çocuklara klasik piyano dersleri aldırılırdı.
1903-1904
Jerry Roll Morton (piyanist, besteci) Ragtime stilini Blues etkisindeki Caz'a değiştirdi. Afrika halk müziği Amerika'da yaygınlaşmaya başladı.
1905-1906
W. C. Handy'nin Blues kalıbı ile yaptığı besteler ("St. Louis Blues" gibi)hızla yayılıyordu.
Blue Book, Ragtime çalan müzikli New Orleans mekanlarının ayrıntılı bir rehberiydi.
Polkalar Afrika ritmi ile iç içe geçerek Caz'ın ilk malzemesini oluşturdu.
1907-1908
Buddy Bolden'in (trompet), 1890'lardan beri, Blues ve Ragtime etkileri taşıyan müziği New Orleans'ı etkisi altına almıştı.
Jerry Roll Morton turneler yapıyor, müziğini Amerika'nın pek çok şehrinde icra ediyordu. Afrika-Amerikalı orkestralar artık beyazların çalıştığı yerlerde de düzenli biçimde dans müziği çalabiliyordu. Bu orkestralarda nefesliler, davul, kontrabas, gitar ve kemanlar vardı.
Alkol kullanımı Kuzey Carolina,Georgia ve Tenessee'de yasaklandı.
1909-1910
Bandolar pikniklerde, cenaze ve resmi geçitlerde araba üzerinde dans müziği çalıyordu.
Halk müzisyenleri, iş başı şarkılarında keman kullanmaya başladı.
Basit figürlü danslar moda oldu, dans salonlarının sayısı arttı.
1911-1912
Genç beyazlar Afrika-Amerikalıların müziğini çalmaya başladılar. "Papa" Jack Laine, New Orleans'ın en saygın beyaz sokak bandosu şefiydi. Original Dixieland Jazz Band üyelerinden Nick La Rocca'yı o yetiştirmiştir.
Mississipi nehir gemilerinde çalınan dans müziği Amerika'nın içlerine yayılmaya başlamıştı.
Yürüyen orkestralar (Marching Bands)swing ritmine geçiş yaptı.
Meksika'da iç savaş başladı.
1913-1914
Scott Joplin (Ragtime kralı) "Maple Leaf Rag" "Pianist" gibi besteleri çok ünlü olmuştu. Bu yıllarda ünlü Ragtime operası "Treemonisha" yı bestelemeye başladı.
Pek çok Caz şarkısının esin kaynağı olan Ragtime popülerliğini kaybetmeye başladı.
Kayıt teknolojisinin gelişmesi ile evlerde yavaş yavaş ilk plaklar çalınmaya başladı.
Avrupa'da 1. Dünya savaşı başladı.
1915-1916
New Orleans Caz toplulukları, California ve New York'ta çalmaya başladı. Scott Joplin'in operası "Treemonisha" Harlem'de sahneye kondu ve ilgi görmedi. Caz müzisyenleri minstrel'ler ve vodvil tiyatrolarında çalmaya başladı . Rusya'da devrim yapıldı.
1917-1918
Joe "King" Oliver (kornet) New Orleans'ın önde gelen müzisyenlerinden biri haline geldi.
Coleman Hawkins (saksofon), şarkıcı Mamie Smith'in gezici topluluğunda çalarken, kendine özgü stili ile dikkat çekmeye başladı.
Caz ilk kez filme alınıyor, Original Dixieland Jazz Band "The Good For Nothing" adlı filmde rol aldı.
Original Dixieland Jazz Band 'ın ilk Caz plakları yayınlandı. Amerika Dünya savaşına katıldı. 1918'de savaş sona erdi.
1919-1920
Kid Ory (trombon) New Orleans'tan Los Angeles'a göç ederek Caz'ı geniş kitlelere tanıttı .
Louis Armstrong Mississipi'de çalışmaya başladı . Original Dixieland Jazz Band İngiltere turnesine çıktı .
Çalışanların dinlenme haklarına saygı gösterilmeye başlanınca sinema, dans, kayıt sanayisi hızla gelişmeye başladı .
1920
Duke Ellington ile Sonny Greer dans orkestrası kurdu. Broadway'de ilk kez Caz müziği sahnelendi.
Caz içki yasağı nedeni ile birçok yasa dışı kulübün vazgeçilmez müziği oldu.
1921
Bessie Smith 1920'lerin en önde gelen siyah şarkıcısı haline geldi. Kid Ory ilk "Ory's Creole Trombone" Afrika-Amerikalı plağı yaptı. Westinghouse şirketi ticari radyo yayınlarını başlattı.
1922
King Oliver ve Louis Armstrong Chicago'da New Orleans Caz'ını biçimlendirmeye başladı.
Mamie Smith Blues plağı yapan ilk bayan oldu: "Crazy Blues" büyük başarı kazandı.
Paul Whiteman, Klasik müzikle Caz'ı kaynaştırmaya çalıştı: "Senfonik Caz" adlı eseri beyazlara Caz'ı sevdirmişti.
1923
Jerry Roll Morton Chicago'da plak doldurmaya başladı. King Oliver topluluğu ilk plağını yaptı.
1924
Fletcher Henderson solistler yetiştirerek adını duyurdu. Radyolarda Caz, Blues çalınıyor, hızla yayılıyordu.
1925
Louis Armstrong "Hot Fives" ile Caz'ın klasikleri sayılacak bazı kayıtlara başladı. Trompetinin yanı sıra tümü ile kendine özgü sözsüz scat şarkıcılığını başlattı: "Heebie Jeebies" adlı şarkı ilk örnektir.
Elektrik, kayıt teknolojisine girdi.
İlk elektronik klasik müzik kaydı İngiltere'de yapıldı.
Ku Klux Klan Washington'a eylem yürüyüşü yaptı.
1926
Bix Beiderbecke (trompet), tonu ve cümleleri ile Louis Armstrong'u hatırlatan ilk beyaz trompetçi oldu.
Beyaz müzisyenler Chicago tarzı adı verilen hızlı, coşkulu bir tür Caz çalmaya başladı.
Caz topluluklarının sayısı ile birlikte ciddi Caz eleştirmenleri de artmaya başladı .Radyo yayıncılığı gelişiyordu .
1927
Duke Ellington topluluğu "Cotton Club" ta çalmaya başladı. "Black and Tan Fantasy" ile New Orleans etkileri taşıyan yeni bir tarz geliştiriyordu .
Louis Armstrong yeni akımlara rağmen grubu "Hot Seven" ile stilini değiştirmemişti.
Jelly Roll Morton topluluğu "Red Hot Peppers" ile plak yaptı.
İlk sesli film gösterime girdi. Başrolünde Al Jolson'ın oynadığı "The Jazz Singer".
1928
Saksofon daha yaygın kullanılmaya başlandı .
"Stride" adı verilen Ragtime piyano stilinde bir çok virtüöz yetişti .
Chicago'nun gece yaşamı gangsterler arası çekişmeler yüzünden sönükleşti. Bu arada artan gece kulübü sayısı ise Caz müzisyenlerine yaradı .
1929
Jerry Roll Morton, Duke Ellington, Fletcher Henderson ilgi ile izleniyordu .
Bessie Smith'in başrolünü oynadığı "St. Louis Blues" filminde Fletcher Henderson topluluğu da yer almıştı .
Wall Street krizi ABD ekonomisini sarstı. Müzik tercihlerinin değişmesine yol açtı. Blues eski popülerliğini kaybetmeye başladı .
İlk Akademi ödüller verildi.
1930
Ekonomik kriz boyunca yaşam savaşı veren Caz müzisyenlerinden pek azı iş bulabildi.
Duke Ellington'un jungle revüleri uluslararası ününü arttırdı .
Gangsterlerin denetimindeki Kansas City'de gece kulüplerinde dans sever kitleye yönelik Swing türü popüler oldu.
1931
Radyo yayınlarının yayılması ve diğer ekonomik güçlükler plak sanayiini güç durumda bıraktı.
1932
Benny Goodman, Swing'in önemli isimlerinden biri oldu.
Dans müziğine ilgi artınca bölge toplulukları ortaya çıktı .
"Radio City Music Hall" New York'ta açıldı.
1933
Billy Holiday ünlenmeye başlamıştı.
Django Rheinhard ve Stephane Grapelli sahnede yer almaya başladılar.
Amerika'da artık hemen evde radyo vardı. İlk canlı konser kayıtları yayınlanmaya başlandı .
İçki yasağı sona erince Caz yeraltı klüplerinden çıktı. Caz müziği ile danseden gençler hızla çoğalıyordu .
1934
Benny Goodman kendi topluluğunu kurdu.
Caz Big Band'i 5 bakır üfleme, 4 kamışlı ve 4 ritm çalgısı ile standartlaşıyor, bakır üflemeliler ile kamışlı üflemeliler birbirlerine ile çağrı-yanıt şeklinde eşlik ediyorlardı.
1935
Art Tatum stride tekniği ile Caz ve klasik müzik dünyasında yükselmeye başladı.
Yeni yeni ortaya çıkan radyo disk-jokeyleri, Benny Goodman'ın ününü hızla yayıyor, swing tarzının popülerliğini arttırıyorlardı.
Mikrofon kullanılmaya başlandı.
Elektrik gitar icat edildi.
1936
Sakin, derin bir tona ve geniş cümlelere sahip olan Lester Young, Count Basie topluluğuna katıldı.
Louis Armstrong "Pennies from Heaven" adlı filmde oynadı.
Jimmy Dorsey (saksofon), Swing döneminin popüler orkestra şeflerinden biri idi
1937
Şarkıcı Cab Calloway ticari anlamda en başarılı Afrika-Amerikalı orkestra şefi oldu.
Juke-Box (müzik makinesi) çöküntüden sonra müzik piyasasını canlandırdı .
Caz müzisyenlerinin kayıt sürelerini sınırlayan 78'lik plaklar yerine yavaş yavaş daha düşük devirli plaklar deneniyordu .
1938
Charlie Parker etkilendiği Lester Young'tan çok daha hızlı ve armonik anlamda çok daha saldırgan çalışı dikkat çekmeye başladı..
"Carnegie Hall" Caza kapılarını açıyordu. Swing müziğe egemen olmuş, saygınlık kazanmıştı.
Bazı küçük çaplı plak kuruluşları ticari olmayan Caza yönelmişti.
Müzisyenler karmaşık akorlar üzerinde çalışmaya başladılar.
1939
Coleman Hawkins, Caz'ın en önemli unsuru olan melodi yerine akorlar üzerine oturan "Body and Soul" u yaptı.
Yazar ve düzenlemeci Billy Strayhorn, Duke Ellinton'la sonraları Caz'ın klasikleri olarak adlandırılacak eserler yapmaya başladılar.
Piyanist Teddy Wilson'un Billy Holliday ile yaptığı plaklar Caz şarkıcılığında çığır açtı.
Swing artık bir ana akım olgusu idi.
Avrupa'da savaş başladı. Caz işgale uğrayan ülkelerde özgürlük ve başkaldırının simgesi oldu.
1940
Kenny Clarke (davul), vuruşlarını bas davuldan zillere kaydırdı. Böylece daha hafif ve gevşek bir ritm ve ataklı vurgular geliştirdi.
"Minton's Playhouse": 108. Caddedeki kulüpte uzun süre swing starları boy göstermişti. Yeni dönemde Kenny Clarke burada Caz'ın yönünü değiştiren bazı müzisyenler ile biraraya geldi.
Jimmy Blanton, solistlere tıpkı gitaristlerin yaptığı gibi hızlı, melodik yanıtlar vermeye başlayarak basın eşlikçi konumunu değiştirdi.
1941
Charlie Christian, amplifikatör kullanımının öncülerindendi.
Be-Bop'çılar temel akorları arttırarak, daha tiz notalardan doğaçlama yapmaya başladılar.
Amerika'daki ırkçı tutuma karşı tavır alan siyah müzisyenlerin sayısı her geçen gün artıyordu.
1942
Ticari olmadığı öne sürülse de Be-bop hızla yayılıyordu.
Savaş sırasında peş peşe alınan vergiler nedeni ile gece kulüpleri küçük topluluklar çalıştırmaya başlamıştı. Bu durum Be-Bop müzisyenlerinin iş bulmasını kolaylaştırdı.
Amerikan Müzisyenler Federasyonu plak satışlarından pay alıyordu. Bu yüzden Be-Bop yeraltı klüplerine inmişti.
Bud Powell (piyano), sağ eli ile çaldığı melodilerle nefesli sololarını piyanoya uyarladı.
Coleman Hawkins Be-Bop'tan etkilenerek yeniden plak yapmaya başladı.
1944
Thelonious Monk sert ve vurgulu tekniği ve besteleri ile 20. yüzyıl klasikleri arasına giriyordu.
Coleman Hawkins , kornetçi Bunk Johnson ilk Be-Bop plaklarını yaptı .
1945
Şarkıcı Billy Eckstine ilk siyah Be-Bop yıldızı oluyordu.
II. Dünya Savaşı biterken Modern Caz genç kuşağa sesleniyordu.
1946
Stan Getz sahneye çıktı.
Dizzy Gillespie (trompet) Be-Bop ve küba dans müziğini sentezlemeye başladı. Cubop doğuyordu.
Stan Kenton gibi "okullu müzisyenler" big bandler kuruyordu.
Be-Bopun karmaşık yapısı, gösteri dünyasının isteklerine uymayışı Caz'ı ciddi sanat konumuna getiriyordu.
1947
Louis Jordan'ın çaldığı Blues ve Swingi birleştiren jump, Rock çağının habercisi idi.
Miles Davis ve Gill Evans daha yumuşak, daha yavaş bir Caz tınısı arayışlarına başladılar.
Savaş sonrası Miles Davis ve Thelonious Monk gibi genç kuşak Caz'cılarının ilk plak kayıtları yapılıyordu.
Uyuşturucu kullanımı Be-Bop müzisyenleri arasında yaygınlaşmaya başladı.
1948
Stan Kenton latin Caz'ı türünde "The Peanut Vendor" u yaptı.
Bazı Caz müzisyenleri din değiştirerek, müslüman isimleri almaya başladılar.
1949
Paris Caz Festivali'ne Charlie Parker ve diğer Be-Bop müzisyenleri katıldı. Avrupa yeni Caz'ı tanımaya başlıyordu.
"Birth of the Cool" albümü piyasaya çıktı.
1950
Stan Kenton'un 43 kişilik, yarı senfonik, "Modern Müzikte Yenilikler" adlı orkestrası ABD turnesine çıktı.
Frank Sinatra radyoda çıkmaya başladı.
Louis Armstrong yeni orkestrası All-Stars'la turneye çıktı.
Count Basie orkestrası dağıldı.
Plak sanayii gelişiyor, plaklar ucuzluyordu. Uzunçalara daha uzun doğaçlamalar kaydedilebiliyordu.
1951
Lennie Tristano (piyano) yalın doğaçlamaları Cool Caz'ı etkiliyordu.
West Coast'ta daha çok beyazların yaptığı Cool Caz'a benzer yumuşak Be-Bop tarzı sevilmeye başladı.
Rock'n Roll'un doğumu: Alan Freed Boogie-Woogie, Rhythm and Blues, Country'nin birleştirilmesi ile yaratılan yeni bir müzik türünün isim babası oluyordu.
Elvis Presley ve Chuck Berry, Rock'n Roll tarzında ünlü oldular.
1952
Lennie Tristano New York'ta arkadaşları ile Cool Caz okulu açtı.
Uzun çalarların gelişmesi sonucu Duke Ellington birkaç bölümden oluşan suit'ler yazdı. Be-Bop müzisyenlerinin Kanada turnesi sırasında Toronto Massey Hall'deki konser canlı olarak kaydedildi.
George Russel (davul) Caz teorilerini içeren kitabını yazdı: " Lydian Chromatic Concept of Tonal Organisation ".
1953
Gerry Mulligan ve Chet Baker'ın piyanosuz dörtlü grubu West Coast tarzında ilk albümü yaptı.
Horace Silver (piyanist, besteci) Be-bop ve Gospel karışımı yeni bir akımı " Hard Bop "ı yaratmaya başladı.
1954
Horace Silver ve davulcu Art Blakey Hard-Bop topluluğu "The Jazz Messengers" ı kurdular .
İlk Caz tarihi derlemesi yapıldı.
Vietnam savaşı başladı.
1955
"Newport" en uzun düzenlenen Caz festivallerinden biri oldu. Miles Davis trompetinde harmon susturucu kullandı.
1956
Miles Davis Newport Festivali'nden sonra "Workin" ve "Steamin" albümleri ile Hard-Bop'ın önemli isimlerinden biri oldu.
Dizzy Gillespie Amerikan Dış İşleri Bakanlığı'nca müzik elçisi olarak atanıp dünya turnesine çıktı. Bu artık ABD hükümetinin ulusal değer olarak sahiplendiği Caz'ı dünyaya tanıtmak ve yaymak istediğini gösteriyordu.
1957
Jimmy Smith (org) Hammond orgu doğaçlamalarda kullanmaya başladı.
1959
Çift hoparlör (stereo) sistemi ilgi görmeye başlıyordu.
1960
"Sketches of Spain" İspanyol temalarından oluşan bu albümde Miles Davis ilk defa orkestra önünde solo çalıyordu.
Ornette Coleman Free Caz'ın yaratıcısı oldu.
1961
Özellikle İngiltere'de New Orleans-Chicago tarzı bir tür Caz doğdu.
Gençlik Rock'n Roll'a ilgi göstermeye başlayınca gece klüpleri krize girdi.
1962
Latin vurgulu Caz sambası gece kulüplerinde popüler oldu. "Desafinado", "Girl From Ipanema" listelere girip hit oldu.
The Beatles popüler olmaya başladı.
Rusya ve Amerika Küba'da sıcak çatışmanın eşiğine geldiler. Nükleer savaş gündemde idi. Folk müziğinde olduğu gibi Caz'da da bazı protest örneklere rastlanıyordu.
1963
Yusuf Latif (saksofon, flüt) Asya ve Ortadoğu çalgıları ve tekniklerinin Caz tınısına önemli ölçüde katkısı olabileceğini gösterdi.
Afro-Amerikan müzik dünya popuna yön vermeye başladı.
Yeni bir Caz anlayışı benimsenmeye başladı. Albert Ayler (saksofon) ölçüler ve akorlar bakımından Ornette Coleman'dan çok daha sade bir tarza yöneldi.
Martin Luther King Washinton'da "Bir Düşüm Var" diye başlayan konuşmasını yaptı. Alabama'da bir bomba dört siyah genç kızın ölümüne neden oldu ve şiddet olayları başladı.
1964
Carla Bley ve Mike Mantler önderliğinde "Caz Bestecileri Orkestra Birliği" kuruldu. Bu girişim bir Free Caz hareketi idi.
1965
Sun Ra albüm çalışmalarına başladı.
Albert Ayler eski New Orleans tınısı ile en uç atonal çalışı bir araya getiriyordu.
Free Caz henüz kitlelere ulaşamasa da birlik üyesi müzisyenlerin yaratıcı arayışları sürüyordu.
Malcolm X öldürüldü. Los Angeles'te ırkçı ayaklanmalar olmaya başladı.
1966
Cannonball Adderley (saksofon), "Mercy Mercy Mercy" ile Soul Caz hareketini güçlendirdi.
"The Sidewinder" Funky Blues tarzı parçası hit oldu.
1967
Gospel etkisindeki Aretha Franklin "Respect" ile listelere girdi.
Miles Davis jazz rock topluluğu kurma hazırlıklarına başladı.
Duke Ellington ve Free Caz'cılar bir araya geldi.
Irk ayırımcılığı tartışmaları Vietnam'da hızla artan siyah asker kayıpları nedeni ile yeniden alevlenmeye başlamıştı.
1968
Archie Sheep (saksofon) Caz'ın, siyah klasik müzik olarak kabul edilmesi için çalışmalar yaptı. Free Caz'ı politik başkaldırının simgesi olarak görüyordu.
Amerikalı Free Caz müzisyenleri Avrupa'da çalışmaya başladılar.
Dr. Martin Luther King Mempis'te öldürüldü. Afrika-Amerikalı'lar isyanlar başlattı.
Vietnam'da barış görüşmeleri başladı.
Paris'te öğrenci olayları başladı.
1969
Charlie Haden (bas) "Liberation Music" ile devrimci şarkılara Caz kimliği kazandırma çalışmaları yaptıç.
Miles Davis'in "Bitches Brew" albümü, Rock ritmindeki alt yapısı, elektronik doku önündeki Caz soloları ile o güne kadar en çok satan plak oldu.
Jimmy Hendrix Free Caz kadar Blues'a dayalı müziği ile gitarla doğaçlamanın öncüsü oldu.
Woodstock pop müzik festivali yapıldı.
1970-1971
Chick Corea (piyano), Dave Holland (bas) ile birlikte Miles Davis'ten ayrılarak Antony Braxton'la Circle adlı Free Caz topluluğunu kurdu.
Black Jazz ve Strata East gibi küçük plak şirketleri Afrika-Amerikalıların sosyal sorunlarını gözönünde tutarak kayıt imkanları sağlamaya başladılar.
Amerikan birlikleri Kamboçya'ya girdi.
1972-1973
John McLaughlin'in Mahavishnu Orkestrası Hint müziğini Rock ritmleri ile sentezleyerek Caz müziğine uyarlamaya başladı..
Scott Jopplin'in başrollerini Paul Newman ve Robert Redford'un oynadığı "The Sting" adlı filme yaptığı müzik Ragtime'ı yeniden gündeme getirdi.
1974-1975
Keith Jarreth "Köln Konseri" canlı kaydı ile o güne kadar en çok satan solo piyano albümü olma başarısını gösterdi.
1976-1977
Thelonious Monk son kez Newport Caz Festivali'nde sahne aldı. Herbie Hancock Newport'ta canlı albüm kaydı yaptı. Punk Rock İngiltere'de popüler olmaya başladı.
1978-1980
Dizzy Gillespie ilk kitabını yayınladı. "To Be or Not To Bop".
Miles Davis yeniden Funk-Rock tarzında bir albüm yaptı. "The Man with the Horn".
Wynton Marsalis (trompet) Art Blakey's Jazz Messengers'la birlikte Montreux'de albüm yaptı.
John Lennon New York'ta öldürüldü.
1981-1989
Saksofoncu David Sanborn Grammy ödülü alan albümünü yaptı. Thelonious Monk öldü.
Keith Jarret standartları çaldığı ilk albümünü yaptı. Wynton Marsalis Grammy ödülü kazandı.
İlk Kompakt Disk satışa sunuldu.
"LiveAid"konserleri bir çok müzik tarzından müzisyenleri bir araya getirdi. Whitney Houston Billboard listelerinde albümüyle birinci sıraya yerleşen ilk bayan şarkıcı oldu.
Berlin duvarı yıkıldı.
1990 ve sonrası
Miles Davis'in otobiyografisi yayınlandı.
Sarh Vaughan, Leonard Bernstein, Art Blakey, Stan Getz, Sun Ra, Joe Pass, Art Farmer, Milt Jackson, Joe Williams, Lester Bowie öldüler. Duke Ellington, Sidney Bechet, Louis Armstrong, Elle Fitzgerald Fransız posta pullarında yerlerini aldılar. Wayne Shorter Elektrik Caz albümüyle Grammy ödülü aldı. Gitarist Pat Metheny ve basçı Charlie Haden düet albümleriyle Grammy aldılar. Beyaz şarkıcı Diana Krall dikkat çekmeye başladı. "Jam bands" denilen yeni bir alt tür popüler olmaya başladı. Ken Burns'ün "Jazz" belgeseli yayınlandı.
Son Ekledikleri: Osman Ekinci
Yorum Ekle
Gerekli olan (*) işaretli alanlara gerekli bilgileri girdiğinizden emin olun. HTML kod izni yoktur.