Canlı performansın merkezi olan Village Vanguard’ı  ziyaret eden her caz hayranı, bu mekânla ilk tanışmasını gayet iyi  hatırlar - dar merdivenler, yalın dekor, gösterişsiz ortam, taş gibi  sert sandalyeler; kesinlikle bu mekâna özgü özellikler. Ve derken  alkışlar dinince bir sessizlik hâkim olur ve o zaman gerçek bir dinleme  odasında olduğunuzu, ciddi müzik hayranları için çalan ciddi  müzisyenlerin huzurunda bulunduğunuzu anlarsınız. Bütün caz müzisyenleri  Vanguard’da çalmak ve muhtemelen burada kayıt yapmak için yaşar. Ve eğer Lorraine sizden hoşlanırsa bunu gerçekleştirirsiniz.

Lorraine Gordon’un  geçenlerde yayımlanan otobiyografisi sayesinde artık dünyanın en ünlü  caz kulübü hakkında daha çok şey biliyoruz. İki ayrı sahibinin eşsiz  düşüncelerini öğrenmiş bulunuyoruz. Max Gordon  bu kulübü 1935’te kurarak 1989’daki ölümüne kadar malî sıkıntılar ve  misyon değişikliklerine rağmen yaşattı. O tarihten itibaren Lorraine Gordon bayrağı  devraldı ve hiç yere düşürmedi. Bir gece kulübe gittiğiniz zaman haşin  bir ifadeyle, sıraya girmiş müşterilere bakan uzun gri saçlı kadına  dikkat edin. İşte o Lorraine’dir. Vanguard’ın görgü kurallarına uyduğunuz takdirde sizi beğenecektir.

Vanguard’a içerden ilk bakış, Max Gordon’un 1982’de yazdığı “Live at the Village Vanguard” adlı kitaptı. Bu eserde, kulübü şairler, folk şarkıcıları, komikler ve sokaklarda nutuk çekenler için 1935’te bir Greenwich Village mekânı olarak açan adamın bakış açısından buranın hikâyesi anlatılıyordu. Kırkların başında genç Lorraine Gordon sık sık Vanguard’a gelip Pazar günleri öğleden sonra verilen caz konserlerinde Lester Young ve Ben Webster gibi müzisyenleri dinliyordu. 1948’de Lorraine Max ile resmen irtibat kurarak Thelonious Monk adlı tuhaf bir piyanisti işe alması tavsiyesinde bulundu. Bu konuşma sadece Monk’un  kariyerinin başlangıcı olmakla kalmayıp caz müziğinin tarihindeki en  verimli ilişkilerden de birinin başlangıcı oldu. Ancak bu olay Lorraine Gordon’ın hikâyesinin başlangıç noktası değildi. Max’ın tersine Lorraine, kitabının alt başlığından anlaşılacağı üzere “cazın içinde ve dışında” pek çok işe girip çıktı. Ayrıca ne Max Gordon ne de Village Vanguard onun yaşamının ilk yirmi beş yılında pek büyük bir yer tutmadı. Lorraine’in kitabında Village Vanguard’dan çok kendi hayatıyla ilgili bölümler yer alıyor. Kitap uzun bir roman gibi okunurken Lorraine okuyucuyu yirmili yıllardaki çocukluğuna götürüyor. “Cazı ta en başından beri seviyordum” diyor Gordon. Bu aşk onu önce Blue Note plak şirketinin kurucusu Alfred Lion’la tanıştırdı. Önce onun asistanı olarak çalışmaya başladı, ardından şirketin heyecan dolu ilk günlerinde onunla evlendi. Ancak Lion’dan boşanıp Max Gordon’la evlendiğinde doğrudan Village Vanguard’la  ilgilenmedi. Aksine pek çok işe girip çıktı. Çocuklarını büyüttü, bir  poster galerisi işletti, altmışlarda savaş karşıtı bir eylemci oldu, seksenlerde Brooklyn Müzesi`nin pazarlama müdürlüğünü yaptı. Kitabı her macerayla ilgili anekdotlarla dolu. Bunların arasında Monk ve Streisand gibi tanınmış isimlerin yanı sıra fazla bilinmeyen Ike Quebec ve Jabbo Smith gibi caz devleriyle olan ilişkileri de yer alıyor.

Lorraine yaşam öyküsünün iki yüzüncü sayfasından sonra, 1989’da Max’ın ölümüyle birlikte Vanguard’ı nasıl devraldığını anlatmaya başlıyor ve Max’ın  bunu asla hayal edemediğini söylüyor. Kitabın geri kalan kısmı günümüze  kadar geliyor. Bu bölüm, cazın altın çağı olan elliler ve altmışlardan  çok farklı günümüzde bir kulüp -özellikle de bir caz kulübü- sahibi olmanın dertleri ve sıkıntılarıyla dolu. Ancak Lorraine işi yavaş yavaş büyütüyor. Lorraine “Village Vanguard kendine özgü bir ada ve ayakta kalmasını sağlayan bir ruha sahipti” diye yazarken bu başarıdan kendine pay çıkartmayı reddediyor. “İnsanlar  sürekli, sadece Village Vanguard’da olmak için kapıdan içeri  giriyordu.  Bunların çoğu aslında o sırada kimin çaldığına aldırmıyordu  ve muhakkak ki, işleri kimin çekip çevirdiğini de önemsemiyordu. Ancak  bazıları çok değerbilirdi. O Vanguard âşıkları öyle güzel insanlardı ki.  Onlar bana güç veriyordu.”

Şu anda seksenli yaşların sonunda olan Lorraine Gordon’ın günlük yaşamı, Vanguard’ın  dümenine geçtiği ilk günlerden bu yana pek fazla değişmedi. Hemen hemen  her öğleden sonra kapıyı açıyor, telesekretere gelen mesajları  dinliyor, ses provası için gelen müzisyenleri karşılıyor, rezervasyon  yapmak için telefonları cevaplıyor. Genellikle konserlerin ilk bölümü  boyunca kapıya yakın bir yerde oturuyor. Bu konuda “patron olmanın iyi tarafı, kapanana kadar kalmayı gerektirmemesi” diyor. Ve kiminle çalışılacağına hâlâ Lorraine karar veriyor. “Kimi seviyorsam onu işe alıyorum. Başka da bir şey bilmiyorum.” Oysa çok şey biliyor! Caz hakkında eline geçen her şeyi okuyup mümkün olduğunca çok müzik dinliyor.

“Doğruyu  söylemek gerekirse, konser programını yaparken dengelere aldırmıyorum.  Kimi istiyorsam, onlar da müsaitse onu çağırıyorum. Bazen dört hafta üst  üste trompetçiler oluyor. Ama bunun nesi kötü ki?”
Lorraine aynı zamanda inatçı bir insan. Kübalı piyanist Chucho Valdes’i getirtebilmek için bürokrasiyle ve dışişleri bakanlığının kurallarıyla uğraşması bunun kanıtı. Büyük bir öfkeyle, Valdes’in artık dünyanın her yerine gidebildiğini söylüyor: “Her yere gidiyor, bir tek George Bush’un Amerika’sı hariç.”

Cazın, pop müziğin ticari başarısını yakalayamaması onu üzmüyor: “Caz  şu anda çok güçlü. Ben insanların cazı bazı zırvalardan daha çok  dinlemelerini isterim, ama bu imkânsız. Yine de bir sorun yok. Güçlü,  bağlı, nispeten bilgili, yeni seslere ve müzisyenlere açık bir dinleyici  kitlemiz olsun yeter.” Yeni müzisyenlere karşı bu açıklık, Village Vanguard’ı yetmiş yıldan beri, Thelonious Monk’tan Bad Plus’a kadar caz dünyasının hayati bir performans mekânı haline getirdi.

Lorraine Gordon, Vanguard’ı kızı Deborah’a devretmek için gereken önlemleri aldığını belirtirken bir yandan da emeklilik planları yapmadığını söylüyor. “Emeklilik  mi? Ne lüzumu var? Bir şeye karşı tutku duyduğun zaman, ona bağlandığın  zaman hayat o kadar güzel ki… Ben şanslıyım… Max bana bu harika küçük  kulübü bıraktı. Yalnız tam bana bıraktı demek doğru olmaz. Kulüp ortada  duruyordu. Ben de aldım. Boynuzlarından tuttuğum gibi salladım.”

Barry Singer’a öyküsünü anlatan Lorraine Gordon, ikiyüzelli sayfalık kitabı çok zengin anılarla beziyor. Cazın, iş yaşamının ve seksen yıllık bir yaşam boyunca değişen pek çok şeyin içine girmemizi  sağlıyor. Okuyucunun keyifle okuyacağı sayfalara çok sayıda fotoğraf ve Lorraine Vanguard’ın başına geçtiğinden beri verilen caz konserleriyle ilgili göz kamaştırıcı bir kronoloji eşlik ediyor.

 Lorraine ve Max Gordon’ın  kitaplarını arka arkaya okumak, cazın en bireysel ve büyüleyici  öykülerinden birini sunduğu gibi, bir mekânın bu müziği nasıl kalıcı bir  sanat türü statüsüne yükselttiğini gösteriyor. İster bir günlüğüne  ister ömür boyu Manhattan’da olun, hayatınızın hiç olmazsa bir gecesini Village Vanguard’da geçirin. Üstelik orada kimin çaldığının da pek önemi yok. Muazzam bir tecrübe olacaktır.

“Vanguard’ın  merdivenlerinden aşağı inmek adeta birisinin bağrına gitmek gibi  birşey. Orada her şey bir biri üstüne eklene eklene ilerledi.  Village Vanguard’ı bu hale kimse getirmedi. Tıpkı caz gibi kendi kendine  büyüyüp gelişti.”- Lorraine Gordon.