Müzikte bazı vuruşlar diğerlerine göre daha kuvvetli ya da daha vurguludur. Tekrarlanan nota gruplarında kuvvetli vuruşun yanında bir ya da birden fazla zayıf vuruş bulunur. Vuruşların düzenli gruplar halinde organize edilmesine ölçü denir. Sabit sayıda vuruşa sahip grupların her birine de ölçü (ing. measure ya da bar) denir. Türkçede bu iki öğe de ölçü olarak isimlendirilmiştir.

Bir ölçünün içindeki vuruş sayısına bağlı olarak birçok ölçü çeşidi vardır. Örneğin tekrar 'Daha Dün Annemizin' şarkısını ele alalım:

Bu şarkıda vuruşların dörtlü gruplar halinde organize edildiğini görüyoruz. Bu nedenle, bu şarkının ölçüsünün 4/4'lük olduğunu söyleyebiliriz.

Ölçü İşaretleri (ing. time signature)

14. yüzyıldan itibaren bir eserin notasyonunun başına, o eserin ölçü organizasyonunu belirtmek için bazı sembol ya da sayılar konmuştur. Günümüzde bu ölçü işaretleri, genellikle üst üste yazılan iki sayıdan oluşmaktadır ve portede tonal donanım işaretinden sonra konulmaktadır. Üstteki sayı bir ölçüde kaç adet vuruşun olduğunu, alttaki sayı ise vuruşlardaki nota değerlerini gösterir.

Örnek 1: Dört dörtlük ölçü işareti. Bir ölçüde dört adet dörtlük nota değerinde nota ya da sus olduğunu gösterir.

Örnek 2: Dokuz sekizlik ölçü işareti. Bir ölçüde dokuz adet sekizlik nota değerinde nota ya da sus olduğunu gösterir.

Ölçü Türleri

Ölçüler türlerine göre üç farklı yapıdadır.

1) Basit Ölçüler: Vuruş değerleri iki eşit süre değerine bölünebilen ölçü sayılarıdır. Tablo 1'de basit ölçüler gösterilmiştir:

Tablo 1 (Gauldin, Robert. (1997) Harmonic Practice in Tonal Music. New York: Norton & Company, p.23.)

Örnek 1:

Vuruş Değeri:

Örnek 2:

Vuruş Değeri:

2) Bileşik Ölçüler Vuruş değerleri üç eşit süre değerine bölünebilen ölçü sayılarıdır. Tablo 2'de basit ölçüler gösterilmiştir:

Tablo 2 (Gauldin, Robert. (1997) Harmonic Practice in Tonal Music. New York: Norton & Company, p.23.)

Örnek 3:

Vuruş Değeri:

3) Aksak Ölçüler Aksak ölçüler çoğunlukla Ortadoğu, Balkan ve Akdeniz ülkelerine özgü usullerdir. Basit ve bileşik ölçü birim değerlerinin varyasyonlarından ve kendi arasındaki farklı ölçü kurulumlarından oluşur. 5/8, 5/4, 7/16, 7/8, 7/4, 9/8 en temel olanlarındandır.

Örnek 4:

Not:

Klasik Batı Müziği'ndeki ölçü türleri, Türk Sanat Musikisi'nde "usûl" olarak adlandırılır. Klasik Batı Müziği'nden farklı olarak, her ölçü türünün bir ismi vardır (Örneğin 2/4'lük ölçü, "Nim Sofyan" usûl'ü olarak; 5/8'lik ölçü, "Türk Aksağı usûl'ü olarak belirtilir).